Er zijn kunstenaars die je ziet. En er zijn kunstenaars die je hoort. Ellis ‘Monk’ Baxter behoort tot geen van beide. Hij is een verschijning die voelt als een echo van iets dat je dacht vergeten te zijn. Een mistflard in zwart-wit. Een jazz-akkoord in mineur dat na blijft ijlen terwijl de kamer allang weer stil is.
Baxter werd in 1973 geboren in de buurt van Savannah, Georgia, als kind van een trompettist en een bibliothecaresse. Zijn jeugd verliep tussen de platenkast van zijn vader en de verzonken fauteuil in de leeszaal van zijn moeder. In zijn tienerjaren stond hij bekend als pianowonder. Hij speelde Thelonious Monk in lokale clubs nog voor hij legaal naar binnen mocht. Vandaar ook de bijnaam: Monk.
Inner Landscape Series No. 8 — Mist in A Minor | Ellis ‘Monk’ Baxter
In de jaren ’90 leek hij klaar voor een grote muzikale carrière. Hij speelde met sessiemuzikanten in Chicago, New Orleans en New York, tot hij abrupt verdween. Geen contract, geen debuutplaat. In plaats daarvan een hut, letterlijk, ergens in de Catskills. Daar begon hij, naar eigen zeggen, te schilderen “wat hij zag als hij zijn ogen sloot”.
Zijn werk kreeg al snel een naam: Inner Landscapes. Het zijn geen landschappen in de klassieke zin. Geen bomen, geen huizen, geen mensen. Alleen schaduwen. Licht dat zich herinnert hoe het ooit op een oppervlak viel. Rimpels in ruimte. Ruis. De rand van een herinnering.
Volgens overlevering (en een enkele polaroid) reisde Baxter op zijn dertigste door het Amerikaanse zuidwesten in goederenwagons. Hij speelde piano (en soms orgel) in verlaten kerken, sliep in lege bioscopen, en verloor bijna zijn pink toen een wagondeur onverwacht dichtklapte. “That’s the one I wrote all my left-hand chords with,” zei hij daarover. Later leerde hij spelen zonder die vinger te gebruiken, om die gebeurtenis als het ware te vieren – het behouden van zijn pink – en te schilderen met zijn linkerhand.
Een van de meest raadselachtige episodes in zijn leven is zijn vermeende ontmoeting met prinses Anandita Singh van Jaipur, in 1998. Hij zou haar ontmoet hebben tijdens een verblijf in een kunstenaarskolonie in Rishikesh. “She told me I carried silence like a garment,” zei hij later. De mythe gaat dat ze een cobra in haar kamer hield, het beest zou op een avond naast hem in slaap zijn gevallen, terwijl hij een schets maakte op rijstpapier. Of het waar is? Geen idee. Maar dat is precies hoe zijn werk voelt.
Sindsdien is Ellis ‘Monk’ Baxter sporadisch opgedoken met solo-exposities, steeds op onverwachte plekken: een voormalig postkantoor in Porto, een drijvende galerie in Kyoto, een verlaten benzinestation in Arizona. Hij weigert tentoonstellingen in grote musea “omdat stilte daar geen kans krijgt om te ademen”.
Zijn werk heeft inmiddels cultstatus. In een tijd waarin alles schreeuwt, fluistert Baxter. Zijn schilderijen zijn geen beelden, maar ruimten waarin herinnering kan bezinken.
Zijn recentste werk, Inner Landscape No. 8 — Mist in A Minor, is exemplarisch. Een grijsschimmige topografie die evenzeer over het binnenste als over het buitenste lijkt te gaan. Alsof het landschap luistert en spreekt, opent en sluit, tegelijk.
In de afgelopen jaren is “Monk” steeds meer geworden dan een bijnaam. Baxter lijkt een soort monastieke rol te zijn gaan belichamen, niet in religieuze zin, maar als iemand die radicaal aanwezig is in afwezigheid. Hij spreekt zelden in het openbaar. Maar wie hem hoort, zegt altijd hetzelfde: er valt iets stil.
In een zeldzaam interview met kunstcriticus Lillian Rhys (“Between Forms”) zegt zij: “Baxter schildert geen beelden, hij opent stiltes. Zijn doeken zijn geen weergaven, maar ademhalingen van ruimte zelf. Hij is een monnik zonder leer, een tijdreiziger zonder kaart.”
Ook Tyler Watts, frontman van het noir-ambient collectief Neon Gods and The Last Rites Strippers, noemt hem een inspiratiebron. “We gebruiken zijn werk soms backstage. Je kijkt er niet naar — het zuigt je naar binnen. Alsof hij iets schildert dat je altijd al wist maar nooit kon zeggen.”
Opvallend is ook zijn korte, naamloze verschijning in Wong Kar-Wai’s film 2047. Wong en Baxter zouden elkaar ontmoet hebben in de jaren nul, toen de regisseur in New York werkte aan een experimenteel filmproject dat nooit voltooid werd. Baxter komt in de film voor als een zwijgende man in een witte jas die langzaam door een verlaten metrostation loopt, met een bladmuziekrol onder zijn arm. Het is slechts een halve minuut, maar fans herkennen het onmiddellijk.
Wie Baxter wil volgen, doet er goed aan om het internet vooral niet te raadplegen. Zijn Instagram bestaat niet. Zijn website is een wit scherm. En zijn agent neemt alleen post per brief in ontvangst. Maar als je goed kijkt, kom je hem misschien ooit tegen. Niet op Art Basel. Wel in een stoffige jazzbar in Lissabon of Havana. Of op een bankje in een oud treinstation, waar hij met gesloten ogen de regendruppels telt.
— Fernweh Magazine
Geef een reactie