In Nederland is de dood vaak een stille gast, niet een feest waar de dood wordt gevierd. Want hier heerst een taboe op de dood: we stoppen haar weg in kerken, uitvaartcentra aan de rand van de stad en begraafplaatsen die weinig met het dagelijkse leven te maken hebben. Het ritueel is ingetogen en zwart: een wake, een mis, een plechtigheid, gevolgd door koffie met cake. Het verdriet krijgt vorm, maar zelden het leven dat eraan voorafging. Alsof de dood alleen maar een breuk is, en geen herinnering waard om midden in ons bestaan te staan.
Toch laten andere culturen zien dat het ook anders kan: dat rouw een viering kan worden, en dat de dood een aanleiding kan zijn om het leven juist opnieuw te bevestigen.
Mexico: een jaarlijkse reünie waar de dood wordt gevierd
In Mexico wordt de dood ieder jaar opnieuw omarmd tijdens Día de los Muertos. Families bouwen altaren vol foto’s, bloemen en eten. Ze nodigen hun doden symbolisch uit terug te keren en vieren zo de band die nooit volledig verdwijnt. Het is verdriet én feest, maar vooral: gemeenschap.
New Orleans: dansen achter de kist
In New Orleans transformeert de jazz funeral rouw in ritme. Na de plechtige mars volgt de second line, waarin muziek en dans de straten vullen. Omstanders sluiten aan, dansen achter de fanfare en maken zo deel uit van een collectieve troost waarbij de dood wordt gevierd. Het leven wordt niet uitgewist, maar herdacht in klank en beweging.
Luister naar deze uitvoering van de beroemde St. James Infirmary Blues, een uitvaartsong bij uitstek, met een lange traditie in New Orleans. Soms luidt een deel van de tekst ook:
‘Put a Jazzband on my tailgate,
to raise hell as we go along.’
Over het vieren van de dood gesproken…
Ghana: verhalen in hout
De Ga in Ghana bouwen kisten in de vorm van vissen, vliegtuigen of instrumenten: symbool voor het levensverhaal van de overledene. Het grafobject spreekt nog één keer hardop, voor het in de aarde verdwijnt. Hier is de dood geen stilte, maar de laatste anekdote in een levensboek.
Madagascar en Indonesië: dialoog met de doden
In Madagascar openen families eens in de zoveel jaar de graven om de lichamen opnieuw te wikkelen en ermee te dansen. Voorouders blijven zo aanwezig in het sociale leven.
Bij de Toraja in Indonesië duurt het afscheid soms maanden of jaren. De overledene verblijft thuis tot de grote ceremonie plaatsvindt, waarbij de hele gemeenschap samenkomt. De dood is hier geen abrupt einde, maar een proces dat verbondenheid schept.
Nederland: voorzichtig in beweging
Ook in Nederland verandert de toon. Steeds vaker wordt een uitvaart een “viering van het leven”: persoonlijke muziek, borrels, bijeenkomsten in theaters of tuinen. Toch blijft dit vaak iets voor de intieme kring, in beslotenheid en met voorzichtigheid. De dood blijft bij ons een buitenstaander, een taboe.
Een pleidooi voor het midden van de stad
Wat als we de dood niet langer zouden wegstoppen? Stel je voor dat het afscheid plaatsvindt op het dorpsplein, in de straat of in het buurthuis. Dat buren, vrienden en voorbijgangers niet alleen toeschouwers, maar ook deelnemers worden in de erkenning van iemands leven. Dat rouw en viering niet gescheiden worden, maar samenvallen.
De dood hoort niet alleen bij ziekenhuizen en uitvaartcentra. Ze hoort bij het leven. Een gemeenschap die dat erkent, kan het verlies beter dragen en tegelijk de kracht van verbondenheid ervaren.
Maak een feest van troost
De dood is niet alleen een leegte die zwart gekleed moet worden. Ze kan ook een aanleiding zijn om kleuren, klanken en verhalen terug te halen. Een feest van troost is geen ontkenning van verdriet, maar een erkenning dat een leven gevierd mag worden.
Het zou misschien goed zijn als we in Nederland de dood weer durven toelaten in het hart van onze wijken en steden. Niet weggestopt achter de deuren van uitvaartcentra, maar midden in het leven dat doorgaat. Want wie leert de dood te vieren, leert tegelijk het leven dieper lief te hebben.
Wat vind jij? Moet de dood een centralere plaats krijgen in onze samenleving en niet langer weggestopt worden? Laat het ons weten. Meepraten? Laat een bericht achter in de commentaren, hieronder.
Geef een reactie