Juist het tot stilstand komen van het maatschappelijk leven vanwege de corona-pandemie, biedt ons misschien – geheel onverwacht – de juiste omstandigheid voor zoiets als… GELUK! In onderstaande geciteerde passage uit het essay van Arnon Grunberg: Het wonder van de stilstand. Het existentialisme van Le conseguenze dell’amore, legt de schrijver uit hoe dat mogelijk is:
Ordnung muss sein is geen typisch Duitse aberratie, maar een menselijk noodzakelijkheid. En die orde vereist een zekere onveranderlijkheid. Regelmaat is vertrouwen op stilstand. De vrijheid mag lonken, maar liefst niet de hele dag. Eigenlijk zo min mogelijk, wanneer zij uitsluitend tijdens de grote vakantie lonkt, is het al zwaar genoeg. De landerigheid die zo typisch is voor de vakantie, is weinig anders dan de vrijheid die werd afgewezen omdat het te warm was voor zoveel inspanning. Boven de 25 graden zou men vrijheid moeten afschaffen.
Goed, het leven is een ritueel. De vrijheid lonkt tijdens de grote vakantie, maar goddank is die zomer snel weer voorbij en kan de bestrijding van de anarchie traditiegetrouw met voortvarendheid ter hand worden genomen. Waar je dan op uitkomt is het wonder van de stilstand.
Nu heeft stilstand in onze contreien om allerlei redenen een negatieve bijklank. In beweging moet het leven zijn. En de mens dus ook. Werken moet hij, en als hij klaar is met werken moet hij sporten, want werken betekent achter een bureau zitten en dat is zoals bekend ongezond. Stilstand is achteruitgang. Stilstand is onproductief. Stilstand is de dood.
Ooit hechtte de aristocratie aan deze of gene vorm van stilstand, mede dankzij het door elkaar husselen van de standen, de vrijheid lonkte weer eens, werd productiviteit een moreel imperatief. Stilstand werd de vijand van de economie en daarmee de vijand van de mens. Hoe eigenaardig. Want het jagen op geluk is toch weinig anders dan het jagen op stilstand.
Het geluk staat stil, zoveel is zeker. Het bed hoeft niet meer verlaten te worden, eindelijk vallen laken en wereld samen. De dienstmaagd verschijnt met de pannenkoeken, de po wordt geleegd, zelfs het weer is gestremd. ‘De ware paradijzen zijn de paradijzen die je hebt verloren,’ schreef Marcel Proust.
Geluk is de toestand waarin je het verlorene nog even om je heen hebt. Je hebt het al verloren, maar het is er nog even. Het is nog niet weggehaald. Daarom is stilstand ook zo cruciaal voor het geluk. Elke beweging brengt de machine van het verlies op gang. En als die machine eenmaal op gang is gebracht, dan is er geen houden meer aan. Maar tegelijkertijd moet het paradijs om als zodanig herkend te kunnen worden al verloren zijn. Pas op het moment dat je het verliest, herken je het: sodeju, dat was het paradijs.
Uitzicht op het eigen verlies dat nog net aaibaar is. Zoiets zal ik me dan maar voorstellen bij geluk en nu wordt pijnlijk duidelijk hoe hopeloos het najagen van dat geluk is. Waar iets nagejaagd wordt, verdwijnt de stilstand. Het najagen brengt onherroepelijk de machine van het verlies op gang.
BRONNEN
Citaat
Arnon Grunberg, Het wonder van de stilstand. Het existentialisme van Le conseguenze dell’amore, Nijgh & Van Ditmar, Amsterdam, 2013. (Dit essay maakt ook deel uit van de bundeling ‘Buster Keaton lacht nooit. Arnon Grunberg over film).
Foto
Thurman ‘Sparky’ Maddox 2020. Geplaatst met zijn vriendelijke toestemming.
Geef een antwoord