Tijdens deze Corona-crisis ervaren mensen meer stilte dan ooit. De straten liggen er verlaten bij vanwege de ‘intelligente lockdown‘ en we oefenen ons in niet-doen. Tijd om eens wat meer aandacht te besteden aan stilte. Want de ene stilte is de andere niet, zo zal blijken..!
Paul Goodman (1911–1972) was een Amerikaans romanschrijver, dichter, toneelschrijver, filosoof, rebel en psychiater. Hij wordt ook wel ‘De meest invloedrijke man waar je nooit van gehoord hebt’, genoemd. Deze intellectueel, vooral bekend om zijn sociale kritiek (o.m. op het Amerikaanse onderwijssysteem) in de roerige jaren Zestig van de vorige eeuw, schreef ook het inmiddels wat moeilijk te verkrijgen boek Speaking and Language – Defence of Poetry.
In dat boek hekelt Goodman de heersende academische, gestructureerde benaderingen in de linguïstiek. Volgens hem vermindert hierdoor juist de rol van creativiteit en spontaniteit in het dagelijkse vertoog en zelfs in de menselijke natuur. Maar daar gaat het hier nu even niet om
In zijn boek beschrijft hij ook iets waar wij nu, tijdens deze Corona-pandemie, mogelijk iets aan kunnen hebben. Zoals gezegd, is de ene stilte de andere niet. Dat blijkt wel uit deze passage van Goodman waarin hij negen soorten stilte onderscheidt en als volgt beschrijft:
Not speaking and speaking are both human ways of being in the world, and there are kinds and grades of each. There is the dumb silence of slumber or apathy; the sober silence that goes with a solemn animal face; the fertile silence of awareness, pasturing the soul, whence emerge new thoughts; the alive silence of alert perception, ready to say, “This… this…”; the musical silence that accompanies absorbed activity; the silence of listening to another speak, catching the drift and helping him be clear; the noisy silence of resentment and self-recrimination, loud and subvocal speech but sullen to say it; baffled silence; the silence of peaceful accord with other persons or communion with the cosmos.”
In onderstaande fraaie opname van het Amerikaanse radioprogramma ‘Stylus’ van radiostation WBUR uit Boston, leest de Britse literatuurcriticus en poëzie-kenner Christopher Ricks bovenstaande tekst ofwel deze ‘anatomie van stilte’ van Goodman voor in een mooi diep klinkende stem:
Als we de tekst nog eens uiteen rafelen dan worden de vormen van stiltes nog duidelijker (vertaald in het Nederlands):
Goodman begint met: “Niet spreken en spreken zijn beide menselijke manieren om in de wereld te zijn, en er zijn soorten en graden van elk.” Hij vervolgt dan:
- Er is de stomme stilte van sluimer of apathie;
- de nuchtere stilte die hoort bij een plechtig dierlijk gezicht;
- de vruchtbare stilte van gewaarzijn, de begrazing van de ziel, waaruit nieuwe gedachten opkomen;
- de levende stilte van alerte waarneming, klaar om te zeggen: “Dit … dit …”;
- de muzikale stilte die geabsorbeerde activiteit begeleidt;
- de stilte van het luisteren naar een ander die spreekt, de strekking ervan begrijpen en hem helpen duidelijk te zijn;
- de lawaaierige stilte van wrok en zelfverwijt, luide en subvocale spraak maar te nors om het te zeggen;
- verbijsterde stilte;
- de stilte van vreedzame overeenstemming met andere personen of gemeenschap met de kosmos. ‘
De vraag is nu wel: was Paul Goodman uitputtend in zijn indeling van stiltes? Of kun jij nog wel meer vormen van stiltes onderscheiden? En welke stilte bevalt je het meest? Laat het ons graag weten! En tot dan: veel prettige stiltes toegewenst!
En als uitsmijter voor de mensen die nu echt geïnteresseerd zijn, zie hieronder de trailer van de documentaire Paul Goodman Changed My Life:
BRONNEN:
- Paul Goodman, Speaking and Language: Defence of Poetry, Random House Ltd, 1971
- Brainpickings.org [voorgelezen fragment]
- Thurman ‘Sparky’ Maddox, Oostelijk Havengebied Amsterdam, 5 december 2019 [header foto]
De Japans-Oostenrijkse Milena Michiko Flašar (1981) heb ik leren kennen via haar prach-ti-ge debuut: Een bijna volmaakte vriendschap. De schrijfster studeerde onder meer vergelijkende literatuurwetenschappen in Wenen en Berlijn . Ze is de dochter van een Japanse moeder en een Oostenrijkse vader en de schrijfster woont in Wenen. Het prachtige boek dat in een ‘Japanse verstilde stijl’ geschreven is, moet je echt lezen als je dat nog niet gedaan hebt. Een introverte beauty van bescheiden omvang, waarmee ze terecht vele prijzen won. Niet alleen biedt het tere boek een fijne leeservaring maar en passant leer je ook nog de ins en outs van het leven in het hedendaagse Japan; bijvoorbeeld over hikikomori en salary men. Een echte aanrader.
Medio september komt vervolgens een boek in vertaling uit van de in Boston (VS) geboren Ottessa Moshfegh: Mijn jaar van rust en kalmte. Haar korte verhalen in The Paris Review waren eerder prijswinnend. Ze ontving een ‘creative writing fellowship’ van de National Endowment of the Arts en nu is ze een Wallace Stegner fellow aan Stanford University. Haar roman Eileen stond op de shortlist van de Man Booker Prize 2016. Natuurlijk verlangen we allemaal naar een jaar van rust en kalmte en alleen al daarom zijn we geïnteresseerd in dit boek. Daarnaast ben ik ook erg benieuwd naar deze jonge schrijfster die door kenners gezien wordt als een van de meest veelbelovende schrijftalenten in de VS en daarbuiten.
Wel drie heerlijke zomers bracht ik door met de geweldig avonturen van erudiet, avonturier, filosoof en Franse schrijver Sylvain Tesson. Hij mag mij vanaf de eerste zomer al tot zijn fans rekenen!
